Julian Leszczyński (prokurator)

---

Życiorys

Młodość i wykształcenie

Julian Leszczyński, urodzony jako Idel, przyszedł na świat w rodzinie żydowskiej, której korzenie sięgają zasymilowanej i zamożnej społeczności. Był synem Abrama oraz Cywii z domu Riterband i miał trzech braci: Władysława, Stanisława oraz siostrę Gustawę. Jego matka zmarła, gdy miał zaledwie cztery lata, po czym jego wychowaniem zajął się tylko ojciec.

W młodzieńczych latach odbył dwuletnią naukę w szkole ludowej, a następnie od 1920 roku edukował się w Gimnazjum im. księcia Józefa Poniatowskiego w Łowiczu. Po pomyślnym zdaniu matury w 1928 roku, rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, które zakończył w 1933 roku. Zamiast jednak kontynuować karierę prawniczą, rozważał także studia na Wydziale Lekarskim, jednak jego wniosek został oddalony z powodu obowiązujących ograniczeń. W 1938 roku, po zdaniu niezbędnych egzaminów, rozpoczął aplikację w Sądzie Okręgowym w Warszawie. Jednakże, a jak sam przyznał, musiał się z tego stanowiska wycofać pod presją ze strony Kazimierza Rudnickiego.

II wojna światowa

W lutym 1940 roku Leszczyński stracił ojca, który zmarł na białaczkę. Mniej więcej w tym samym czasie, na skutek wydarzeń wojennych, razem z rodzeństwem trafił do getta warszawskiego, gdzie zamieszkali przy ulicy Śliskiej 18. Z racji jego wyglądu oraz umiejętności posługiwania się językiem niemieckim, szybko znalazł sposób na opuszczenie getta. Używał funduszy ze sprzedaży rodzinnego dobytku, aby zorganizować jedzenie dla swoich bliskich. Z czasem także, ryzykując własnym życiem, uciekał z getta, przyprowadzając swoją żonę brata, Reginę oraz siostrę. W wynajmowanym pokoju, znajdującym się przy ulicy Ateńskiej, mieszkał, a tuż przed powstaniem w getcie udało mu się wyprowadzić także swoich braci.

W sierpniu 1944 roku, krótko po wybuchu powstania warszawskiego, Leszczyński opuścił Warszawę razem z braćmi i udał się do Lublina, gdzie zaangażował się w aktywność Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej, kierowanej przez Filipa Friedmana. W styczniu 1945 roku zgłosił się do resortu sprawiedliwości przy Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego w celu podjęcia pracy w sądownictwie specjalnym. W marcu otrzymał mianowanie na asesora i został delegowany do pracy w prokuraturze w Łodzi.

Działalność po II wojnie światowej

Na początku maja 1945 roku Leszczyński został członkiem Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce oraz jej oddziału łódzkiego. W tym samym miesiącu wziął udział w pierwszej wyprawie komisji do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem, gdzie m.in. badał pojazd uznawany za mobilną komorę gazową odkryty w Kole. Zajmował się również zabezpieczeniem archiwum Centrali Przesiedleńczej w Łodzi, któremu groziło zniszczenie przez polskie władze.

W czerwcu 1945 roku ustalono, że wspólnie z sędzią śledczym Władysławem Bednarzem będzie prowadził śledztwo dotyczące obozu w Chełmnie. Wybór Leszczyńskiego na to stanowisko prawdopodobnie wynikał z jego biegłości w języku niemieckim oraz jidysz. Protokół przesłuchania Mordechaja Podchlebnika, który sporządził razem z Bednarzem, posłużył Zofii Nałkowskiej w pracach nad opowiadaniem „Człowiek jest mocny”, uwzględnionym w zbiorze „Medaliony”. Jesienią tego samego roku otrzymał nominację na wiceprokuratora, a w wyniku decyzji ministra Henryka Świątkowskiego, w 1949 roku, został zwolniony z prokuratury. Pracował później jako radca prawny w Metrze Warszawskim, wspierając także badaczy oraz dziennikarzy zajmujących się zagadnieniem Zagłady Żydów, w tym Krzysztofa Kąkolewskiego w przygotowaniach do rozmowy z Rolf-Heinzem Höppnerem, służąc mu pomocą przy książce „Co u pana słychać?”.

W 1965 roku opublikował tekst dotyczący Höppnera w Zagranicznym Biuletynie Informacyjnym, co doprowadziło do wszczęcia śledztwa przeciwko niemu w prokuraturze w Bonn. Od końca lat 60. XX wieku, pod przewodem profesora Tadeusza Cypriana, pracował nad rozprawą doktorską pt. „Geneza ludobójstwa hitlerowskiego w Polsce”. W 1970 roku bez powodzenia próbował otworzyć przewód doktorski na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Ostatni artykuł ukazał się w 1979 roku na łamach Biuletynu Żydowskiego Instytutu Historycznego. Zmarł 8 lutego 1985 roku, a jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu żydowkim w Warszawie.

---

Oceń: Julian Leszczyński (prokurator)

---