Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Łowiczu

---

Historia

Na miejscu, gdzie obecnie znajduje się wielka świątynia, pierwotnie wzniesiono kościół drewniany, którego budowę datuje się na rok 1100. Jego fundatorem prawdopodobnie był książę Władysław Herman. Nowa budowla, zrealizowana w stylu gotyckim, została podniesiona do godności kolegiaty 25 kwietnia 1433 roku przez abpa Wojciecha Jastrzębca. To wydarzenie wpłynęło na powstanie kapituły kolegiackiej, a obok niej została zorganizowana pierwsza w naszym kraju kolonia Akademii Krakowskiej.

W 1625 roku, prymas Henryk Firlej zainicjował przebudowę kolegiaty w stylu barokowym. W tym czasie do świątyni zostały wprowadzone relikwie św. Wiktorii, które ofiarował papież Urban VIII. Głowa tej świętej jest przechowywana w złotym relikwiarzu, stworzonym przez Jana Szeflera.

Dalsze prace kontynuował prymas Maciej Łubieński, a nowa świątynia została rekonsekrowana oraz rededykowana 14 października 1668 roku przez prymasa Mikołaja Prażmowskiego. Koncepcję architektoniczną opracowali Tomasz oraz Andrzej Poncino. Od 1719 roku w świątyni czczony jest obraz Matki Boskiej Łowickiej, namalowany przez poznańskiego artystę Adama Swacha; przedstawia on Matkę Boską w typie Matki Boskiej Śnieżnej (Salus Populi Romani). Obraz ten został ukoronowany 5 października 2002 roku przez abp Józefa Kowalczyka w asyście biskupa łowickiego Alojzego Orszulika.

W wyniku dramatu drugiej wojny światowej, świątynia doznała znacznych zniszczeń podczas bitwy nad Bzurą w 1939 roku. Po zakończeniu wojny budowla została poddana restauracji.

25 marca 1992 roku, papież Jan Paweł II bullą Totus Tuus Poloniae Populus erygował diecezję łowicką, tym samym podnosząc kolegiatę do godności katedry. W trakcie swojej VII Podróży Apostolskiej do Polski papież odwiedził także Łowicz, a 14 czerwca 1999 roku nadał katedrze łowickiej tytuł bazyliki mniejszej.

Warto również zapoznać się z informacjami na temat osób pochowanych w bazylice katedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Łowiczu.

Wnętrze

Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Łowiczu to piękna orientowana świątynia trzynawowa, której korpus ma zbliżoną do kwadratu formę. Charakteryzuje się dwuwieżową fasadą oraz trójbocznie zamkniętym prezbiterium, które otoczone jest przybudówkami, takimi jak zakrystie.

Prezbiterium w tej katedrze jest dwuprzęsłowe i kończy się wielobocznie. Na wschodzie, dobudowano Kaplicę Ogrójcową, pochodzącą z drugiej połowy XVIII wieku. Nawa główna jest pięcioprzęsłowa, podczas gdy nawy boczne posiadają cztery przęsła. Znajdująca się na północ od prezbiterium Kaplica Komorowskiego towarzyszy zakrystii wikariuszy, nad którą usytuowano kapitularz. Z kolei po drugiej stronie znajduje się Kaplica Uchańskiego, a za nią zakrystia kanonicka oraz skarbiec.

W zachodnim przęśle nawy głównej, pomiędzy wieżami, umieszczony jest chór muzyczny oparty na wielkiej arkadzie półeliptycznej, co daje wrażenie przestronności. Nawy boczne oddzielone są od głównej filarami arkadowymi, co wprowadza harmonię i porządek w architekturze przestrzeni.

Ściany prezbiterium oraz filary nawy głównej zostały ozdobione pilastrami, które dźwigają belkowanie z dekoracją stiukową, co nadaje całemu wnętrzu elegancki i dostojny charakter.

Korpus katedry otaczają także pięć kaplic grobowych prymasów Polski:

• Kaplica Lipskiego (Najświętszego Sakramentu) – budowana w latach 1641–1647, z ołtarzem zaprojektowanym przez Jakuba Fontanę oraz polichromiami autorstwa Adama Swacha, ku czci prymasa Jana Lipskiego,
• Kaplica Prażmowskiego – zlokalizowana w nawie północnej, zawiera barokowe epitafium prymasa Mikołaja Prażmowskiego oraz dwa płyty krypty grobowej,
• Kaplica Komorowskiego (Kaplica Pana Jezusa Ukrzyżowanego) – wzniesiona w 1761 roku, wykonana w stylu późnobarokowym przez Jakuba Fontanę; w jej wnętrzu znajduje się krucyfiks z XVI wieku oraz nagrobek prymasa Adama Komorowskiego, przypisywany Janowi Chryzostomowi Redlerowi,
• Kaplica Uchańskiego (Kaplica św. Wiktorii) – wzniesiona w latach 1575–1580 przez Jana Michałowicza z Urzędowa; kiedyś mieściła manierystyczny nagrobek prymasa Jakuba Uchańskiego, którego obecnie można zobaczyć na zewnątrz. Z inicjatywy prymasa Macieja Łubieńskiego, po bitwie pod Beresteczkiem w 1651 roku, w kaplicy wzniesiono marmurowy ołtarz i umieszczono relikwie św. Wiktorii w srebrno-złotej trumience; kaplica została przebudowana w stylu klasycystycznym przez Efraima Szregera w 1782 roku,
• Kaplica Wężyka (św. Anny) – budowana w latach 1635–1640, z ołtarzami św. Jana Nepomucena i św. Anny, zaprojektowanymi przez Karola Baya, ku czci prymasa Jana Wężyka,
• Kaplica Tarnowskiego (Świętej Trójcy) – budowana w latach 1609–1611; w jej wnętrzu znajduje się renesansowy nagrobek Piotra Tarnowskiego, ojca prymasa Jana Tarnowskiego oraz rzeźby w ołtarzu, wykonane przez gdańskiego rzeźbiarza Willema van den Blocke (po 1604).

W tej niezwykłej świątyni spoczywa w sumie 12 prymasów Polski, a w kryptach bazyliki znajdują się ciała Henryka Firleja, Andrzeja Leszczyńskiego, Wacława Leszczyńskiego oraz prawdopodobnie Jana Przerębskiego. Nienaruszone krypty planowane są do otwarcia około 2024 roku.

Fasada

Fasada katedry wyróżnia się swoim trzema osiami, które są jasno podzielone na dwie kondygnacje. Oba poziomy rozdzielone są w sposób efektowny poprzez zastosowanie belkowania. Charakterystycznym elementem są pilastry, które zostały zaprojektowane w wielkim porządku, co znacząco podnosi estetykę całej struktury.

Na samej górze fasady znajduje się imponujący szczyt, który zakończony jest frontonem, a jego kształt uzupełniają spływy wolutowe. To architektoniczne wykończenie dodaje całości elegancji i harmonii.

Nad wejściem, które prowadzi do świątyni, odkrywa się barokowy portal, a tuż ponad nim wisi tablica erekcyjna kolegiaty z 1652 roku, na której widnieje herb Pomian, związany z osobą prymasa Macieja Łubieńskiego.

---

Oceń: Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Łowiczu

---