Jan Wegner

---

Dzieciństwo i młodość

Jan Wegner był trzecim z ośmiorga dzieci Tytusa, który prowadził farbiarnię, oraz Matyldy. Po ukończeniu w 1927 roku Państwowego Gimnazjum im. ks. J. Poniatowskiego w Łowiczu, przystąpił do matury i rozpoczął studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Podczas tego okresu miał także okazję uczestniczyć w wykładach poświęconych historii sztuki.

W tym czasie wykształciły się jego zainteresowania, obejmujące historię sztuki, historię wojskowości oraz przeszłość regionalną. Jego pasje znalazły odzwierciedlenie w publikacjach, które opublikowane były w prasie regionalnej, takiej jak „Łowiczanin”, „Życie Łowickie” oraz „Życie Gromadzkie”. W 1935 roku związał się z rodzinnym gimnazjum, obejmując posadę nauczyciela historii i geografii.

W pracy nauczycielskiej łączył realizację programu z wprowadzaniem uczniów w tematykę regionalną, co w ówczesnych czasach było uważane za niezwykle nowatorskie podejście. W tym samym roku, w którym zaczął pracować w szkole, ukazała się jego praca zatytułowana „Napoleon w Łowiczu”, a po trzech latach opublikował książkę „Walka o szkołę polską w Łowiczu”.

Lata II wojny światowej

W roku 1939, na mocy decyzji wydanej przez dowódcę 10 Pułku Piechoty, Jan Wegner nie został zmobilizowany do wojska, lecz zaangażował się w działania na rzecz kraju w inny sposób. Należał do grona nauczycieli, którzy prowadzili tajne nauczanie w Łowiczu i Dąbrowie Zduńskiej. Warto dodać, że uczestniczyła w tym przedsięwzięciu również znana pisarka Maria Dąbrowska. Wegner pisał artykuły do prasy konspiracyjnej, co świadczy o jego aktywnym udziale w ruchu oporu.

W okresie od września 1939 roku do marca 1941 roku pełnił funkcję przewodniczącego komisji Polskiego Czerwonego Krzyża, która zajmowała się opieką nad mogiłami żołnierzy poległych w bitwie nad Bzurą. Wspólnie z uczniami identyfikował zmarłych żołnierzy, a także organizował kwatery na cmentarzach w pobliskich miejscowościach.

Jego działalność w ramach ruchu oporu nie pozostała bez konsekwencji – został aresztowany przez Gestapo i osadzony najpierw na Pawiaku, a później w Alei Szucha. Po upadku powstania warszawskiego ukrywał prof. Ludwika Kolankowskiego wraz z jego rodziną. W ramach tej pomocy otrzymał od niego ważne zbiory Biblioteki Zamoyskich, w tym m.in. Kronikę Galla Anonima, rękopisy Trylogii Sienkiewicza oraz dzieło Faraona Prusa.

Lata powojenne

Jan Wegner wykazał się znaczącymi osiągnięciami w okresie powojennym. W lutym 1945 roku prof. Stanisław Lorentz powierzył mu nadzór nad zespołem architektoniczno-ogrodowym Radziwiłłów, znajdującym się w Arkadii oraz Nieborowie. W ramach swoich obowiązków nie tylko prowadził prace remontowo-konserwacyjne, ale również inspirował ruch artystyczny, organizując różnorodne wydarzenia kulturalne, jak spotkania z uznanymi osobistościami, wystawy czy koncerty.

Nieborowski pałac szybko stał się miejscem, gdzie wolna kultura znalazła swoje schronienie. W jego murach twórczo pracowała czołówka intelektualna oraz artystyczna tamtych lat. Na skutek inspiracji profesora powstał pomysł stworzenia poematu „Niobe”, autorstwa Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. W tym okresie Wegner również korzystał z możliwości zdobywania wiedzy, wyjeżdżając za granicę jako stypendysta naukowy.

Oprócz działalności artystycznej nie unikał także obowiązków społecznych. Od 1957 roku przez cztery kadencje zasiadał w Powiatowej Radzie Narodowej, kierując Komisją Kultury. Równocześnie rozwijał swoje pasje badawcze. Prowadził pionierskie prace dotyczące korespondencji po Józefie Chełmońskim. Był aktywnym współpracownikiem Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a także członkiem komisji doradczej, która zajmowała się odbudową Wilanowa, Łazienek oraz Królikarni. W 1966 roku jego działalność w popularyzowaniu sztuki została doceniona Nagrodą Województwa Łódzkiego.

W 1973 roku skoncentrował się na pracy dydaktycznej. Od 1977 roku przewodniczył Radzie Naukowej Mazowieckiego Ośrodka Badań Naukowych w Łowiczu, organizacji powstałej z inicjatywy entuzjastów regionu. Niestety ostatnie lata życia Wegnera były naznaczone problemami zdrowotnymi, w tym stopniową utratą wzroku, co przeszkodziło mu w pisaniu pracy naukowej, do której materiał zbierał przez wiele lat.

Jan Wegner był wyjątkową postacią, cieszącą się wysokim szacunkiem zarówno w środowisku naukowym, jak i lokalnym. Profesor Stanisław Lorentz określił go jako osobę, która „potrafiła ze wszystkimi znaleźć wspólny język, spokojnie opanować trudne sytuacje, była zawsze dla wszystkich prawdziwie życzliwa”. W 1980 roku uhonorowano go tytułem „Łowiczanina Roku 1979”. Jan Wegner zmarł 4 sierpnia 1996 roku i spoczął na Cmentarzu Katedralnym w Łowiczu.

Ordery i odznaczenia

Jan Wegner otrzymał wiele wyróżnień oraz odznaczeń w ciągu swojej działalności. Jego osiągnięcia są dowodem na zaangażowanie w służbę dla kraju oraz edukację. Oto lista przyznanych mu odznaczeń:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, data nadania: 18 maja 1962,
• Złoty Krzyż Zasługi, data nadania: 29 października 1947,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, data nadania: 19 stycznia 1955,
• Srebrny Medal za Zasługi dla Obronności Kraju, rok nadania: 1979,
• Brązowy Medal za Zasługi dla Obronności Kraju, rok nadania: 1968,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej, data nadania: 12 czerwca 1973.

Upamiętnienie

Jan Wegner był osobą o wyjątkowym wkładzie w lokalną społeczność. Jednym z jego trwałych dziedzictw jest patronat nad Gimnazjum nr 2 w Łowiczu, co świadczy o jego znaczeniu dla edukacji w tym regionie.

Dodatkowo, jedna z ulic w Łowiczu została uhonorowana jego imieniem, co podkreśla jego pamięć wśród mieszkańców miasta.

Warto również zauważyć, że we wrześniu 1997 roku Wegner pośmiertnie otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Łowicza, co jest dowodem na uznanie jego zasług przez społeczność lokalną.

---

Oceń: Jan Wegner

---