Agnieszka Arnold

---

Twórczość

Jednym z kluczowych elementów twórczości Agnieszki Arnold są filmy poświęcone zbrodni w Jedwabnem, które wywarły duży wpływ na polską kulturę dokumentalną. W 1999 roku artystka zrealizowała dokument pt. Gdzie mój starszy syn Kain, który zawiera relacje zarówno Szmula Wassersztajna, jak i córki właściciela stodoły, w której doszło do tragicznych wydarzeń związanych ze spaleniem Żydów.

W wyniku ustaleń przeprowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej, pojawiły się wątpliwości co do wiarygodności zeznań Szmula Wassersztajna, który przytaczał wiele faktów, jednakże brak było potwierdzenia w przeprowadzonym śledztwie.

W roku 2001 Arnold stworzyła film Sąsiedzi, który w całości koncentruje się na wydarzeniach z Jedwabnego. Dialogi i opinie mieszkańców tego miejsca stały się inspiracją do powstania książki pod tym samym tytułem, napisanej przez Jan Gross i wydanej w 2001 roku. Podczas premiery swojego filmu, Agnieszka Arnold zgłosiła się do warszawskiej synagogi Nożyków, gdzie w trakcie dyskusji publicznej na temat Jedwabnego stwierdziła, że „Jest to polska zbrodnia popełniona na polskich Żydach”, co zostało potwierdzone przez analizy IPN.

W 2001 roku artyści zostali uhonorowani Nagrodą Wielką Fundacji Kultury, co stanowi zwieńczenie jej pracy na rzecz upamiętnienia i zrozumienia skomplikowanej historii Polski i Żydów.

Wybrana filmografia

Agnieszka Arnold jest cenioną postacią w polskim kinie, której dorobek obejmuje szereg ważnych produkcji. Oto wybrana filmografia, która ilustruje jej zasługi jako reżyserki i współautorki filmów:

• Miś (1980) – współpraca reżyserska,
• Kto ziarno nadziei siał (1993),
• Anoszim, noszim, we-taf… (1993),
• Mit, tradycja, rzeczywistość (1994),
• Miasteczko (1995),
• Oberek (1996),
• Ocalona (1996),
• Bareizm (1997),
• Na początku była Trzcinica (1997),
• …Gdzie mój starszy syn Kain (1999),
• Ikona Bożego Narodzenia (2000),
• Czarny lipiec (2001),
• Sąsiedzi (2001),
• Bohater (2002) – film o Romualdzie Rajsie,
• Historia matematyka polski (2003),
• Oczyszczenie (2003),
• Przebaczenie (2003),
• Polak z Żytomierza (2004),
• Lider (2005),
• Zula z Czeczenii (2005),
• Bunt Janion (2006),
• Niepodległość bez cenzury (2006),
• Kongres niedokończony (2009),
• Rotem (2013).

Każdy z tych tytułów przyczynił się do osadzenia Agnieszki Arnold jako ważnej postaci w dziedzinie dokumentalistyki i filmu fabularnego w Polsce.

Kontrowersje

W historii kariery Agnieszki Arnold nie brakowało kontrowersji, które zainteresowały zarówno media, jak i publiczność. W dniu 1 września 2006 roku, na antenie TVP wyemitowano film „Przebaczenie”, bez wcześniejszej kolaudacji. W konsekwencji Komisja Etyki TVP wystosowała do reżyserki pisemne upomnienie, zarzucając jej naruszenie obowiązujących zasad w dziedzinie dziennikarstwa zgodnych z „Zasadami Etyki Dziennikarskiej w Telewizji Polskiej – informacja, publicystyka, reportaż, dokument, edukacja”. W szczególności odniesiono się do punktu II, pkt. 3, co budziło wiele emocji w środowisku filmowym.

A jak zauważył Tadeusz Sobolewski, reżyserka miała już na koncie inny dokument poświęcony tematyce rzezi wołyńskiej, zatytułowany „Oczyszczenie”. W tym obrazie Arnold miała możliwość przedstawienia ukraińskich niepodległościowców oraz ich tragiczną historię. W filmie wystąpił Danyło Szumuk, postać związaną z Tadeuszem Reytanem, który spędził wiele lat w więzieniach polskim, niemieckim i radzieckim. Arnold ukazała w swoim filmie dylematy ukraińskich nacjonalistów oraz genezę ich sojuszu z Niemcami. Obraz został obroniony przez historyka prof. Andrzej Friszke, co podkreśliło jego wartość w kontekście badań historycznych.

Reżyserka postanowiła odwołać się od decyzji Komisji Etyki, którą uznała za krzywdzącą. Arnold wskazała, że decyzja ta miała również wpływ na losy Jadwigi Nowakowskiej, która objęła redakcję dokumentalną TVP po wyrzuceniu Krzysztofa Talczewskiego oraz Andrzeja Titkowa. Nowakowska, w wyniku swojej nieostrożności, dopuściła do emisji nagrodzonego kontrowersjami filmu „Przebaczenie”.

Zagadnieniem zajmował się Program Spraw Precedensowych Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, a sprawa zakończyła się na drodze ugody w czerwcu 2008 roku. W jej wyniku TVP przeprosiła Agnieszkę Arnold za „błędną i jednostronną” ocenę jej dzieła oraz uchwały komisji, a także wypłaciła jej 25 tysięcy złotych jako odszkodowanie.

W kontekście swoich poglądów, Agnieszka Arnold udzieliła wywiadu dla tygodnika „Przegląd”, w którym dokładnie komentowała prace Jana Tomasza Grossa. Podkreśliła, że jego książka „Sąsiedzi” nałożyła na mieszkańców Jedwabnego stygmat zbrodniarzy, co w jej mniemaniu utrudniło prowadzenie otwartej dyskusji o trudnych relacjach polsko-żydowskich.

---

Oceń: Agnieszka Arnold

---