Jerzy Zieleziński

---

Życiorys

Lata przedwojenne – edukacja i wczesna twórczość

Jerzy Józef Zieleziński, który przyszedł na świat 28 kwietnia 1914 roku w Łowiczu, a zmarł w Nowym Jorku 28 lutego 1982 roku, był synem Stanisława Zielezińskiego oraz Józefy Anieli z Warchałów. W jego rodzinie byli także dwaj bracia, Tadeusz i Zdzisław, oraz starsza siostra Helena. W młodzieńczych latach zaprzyjaźnił się z Zdzisławem Pągowskim. Edukację odbył w Łowiczu, gdzie w latach 1928–1934 uczęszczał do Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, zdobywając dyplom nauczyciela szkół powszechnych. Czas spędzony w Łowiczu został uwieczniony w lokalnej prasie, która chwaliła jego artystyczny talent rozwijany w Kole Rysunkowym im. Jacka Malczewskiego, gdzie nauczał go Konrad Dargiewicz.

Jego wszechstronny rozwój umożliwiło stypendium przyznane przez miasto Łowicz, co pozwoliło mu podjąć studia na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (ASP) w latach 1934–1939. Na tej uczelni miał okazję uczyć się od takich profesorów jak Kowarski, Pruszkowski oraz Kurzątkowski. W trakcie studiów brał udział w wystawach swoich prac zarówno w Łowiczu, jak i poza granicami Polski, a jego twórczość została zaprezentowana na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu, gdzie ukazano proces kształcenia artystów w Polsce. Studiował aż do wybuchu II wojny światowej, kończąc edukację w 1939 roku.

Okres II wojny światowej

W burzliwych czasach II wojny światowej Jerzy Zieleziński zaangażował się w działalność konspiracyjną, współtworząc dokumenty dla Żydów z warszawskiego getta. W 1940 roku zawarł fikcyjny ślub z Marylą Ukraińk, Żydówką z Akademii Sztuk Pięknych, co miało na celu ocalenie jej życia. Niespełna trzy lata później, 18 marca 1943 roku, został aresztowany i trafił do Pawiaka w Warszawie, a następnie deportowany 28 kwietnia do Auschwitz, gdzie przydzielono mu numer obozowy 119517. W obozie przebywał w kompanii karnej. Później, w styczniu 1944 roku, przeniesiono go do obozu Flossenbürg, a w kwietniu 1944 do Dachau, gdzie ostatecznie doczekał się wyzwolenia przez Amerykanów.

Po uwolnieniu Zieleziński przebywał w obozie dla przesiedleńców UNRRA w Schwandorf, wówczas zmieniając swoje imię na George. W swoich rysunkach z okresu wojny i po jej zakończeniu utrwalił emocje i refleksje z tamtych lat. Wiele z tych prac jest sygnowanych jego nazwiskiem oraz numerem obozowym. Prezentowano je na dwóch wystawach: w 1946 oraz na przełomie 1947/1948 roku. Każda z wystaw była związana z wydaniem katalogu prac, którego przedmowę napisał Jerzy Szwede, redaktor tygodnika DP Express. Pierwszy z katalogów, „K.Z. Album”, ukazał się w Monachium w 1946 roku i zawierał rysunki z warszawskiego getta. Kolejny katalog, z 24 rysunkami obrazującymi życie w obozach, wydany pod nowym imieniem George Zieleziński, wydano przez Wydawnictwo Bruckmanna w 1946 roku.

W 2019 roku strony tytułowe albumów Jerzego Zielezińskiego, które prezentowały 41 rysunków przedstawiających życie w obozie, trafiły do Zbiorów Miejsca Pamięci Obozu Koncentracyjnego Auschwitz w Oświęcimiu.

Lata powojenne

Po zakończeniu wojny Jerzy Zieleziński osiedlił się w Stanach Zjednoczonych, gdzie jako imigrant podejmował różne prace, w tym w restauracji. Po pewnych nieudanych próbach zaistnienia w nowojorskim środowisku artystycznym, skoncentrował się na ilustrowaniu okładek książek, uproszczając swoje nazwisko do Ziel. Jego prace szybko zyskały uznanie, a od 1954 roku ilustrował ponad 300 okładek popularnych książek z tzw. „paperbacks”. Współpraca z dyrektorem artystycznym wydawnictwa „Pyramid”, Rolfem Eriksonem, umożliwiła mu dołączenie do zespołu artystów pracujących dla często wydawnictw takich jak „Paperback Library” i „Popular Library”. Szczególnie wpisał się w historię jako twórca niezwykłej serii okładek „Gothic Romance”, oddających atmosferę przeżyć bohaterów z uwagi na koszmarne doświadczenia z czasów obozów. Dzięki swoim studiom artystycznym korzystał z bogatego zasobu wiedzy zdobytej na ASP oraz inspiracji polską szkołą plakatu, która zyskiwała międzynarodowe uznanie w tym czasie. Jego prace powstawały na Manhattanie.

Życie prywatne

W swoim życiu osobistym Jerzy Zieleziński był trzykrotnie żonaty. W pierwszej kolejności ożenił się z Marylą Ukraińk, żoną z czasów wojennych, ocaloną z warszawskiego getta, która tragicznie zginęła podczas bombardowania w Niemczech. Kolejny związek zakończył się rozwodem po przybyciu do USA, jednak w 1960 roku ożenił się ponownie z Elsie Holleran, szefową praktykantek medycznych w Szpitalu Roosvelta w Nowym Jorku. Nie miał dzieci. Jego żona zmarła w Connecticut w 1981 roku, a Jerzy kilka miesięcy później, w lutym 1982 roku, zmarł w Nowym Jorku. 13 marca 1982 roku w kościele Świętej Rodziny odbyła się msza św. w intencji jego duszy, ufundowana przez rodzinę.

Będąc osobą aktywną w życiu artystycznym, był członkiem nowojorskiego Society of Illustrators, któremu przekazał swoje prace. Po jego odejściu stowarzyszenie to uczciło jego pamięć artykułem w The New York Times.

---

Oceń: Jerzy Zieleziński

---