Zdzisław Pągowski

---

Życiorys

Lata przedwojenne – edukacja i wczesna twórczość

Zdzisław Dominik Pągowski przyszedł na świat w rodzinie, która wywodziła się z klasy średniej, związanej z rzemiosłem. Urodzony jako drugi syn Jadwigi z Kocentów oraz Stanisława Pągowskiego, swoje pierwsze kroki edukacyjne stawiał w Łowiczu, gdzie uczęszczał do lokalnej szkoły podstawowej, a następnie do Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Ks. Józefa Poniatowskiego. Tam jego talent plastyczny został dostrzeżony przez nauczyciela rysunku, którym był łowicki malarz Aleksander Krawczyk. Poinformował on Zdzisława, że powinien rozważyć podjęcie studiów na warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych im. Wojciecha Gersona. To właśnie matka artysty, wspierająca tę sugestię, miała wpływ na jego późniejszy rozwój, dlatego, że jej brat zajmował się kowalstwem artystycznym w stolicy, wykuwając m.in. elementy do pomnika Adama Mickiewicza.

W 1929 roku Pągowski zrealizował swoje plany i rozpoczął kształcenie w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych im. Wojciecha Gersona. Już w 1932 roku zdobył I nagrodę, którą przyznano mu za akwarele z Kresów, a nagrodą był bezpłatny udział w plenerze malarskim w Płocku. W tej prestiżowej szkole kształcił się pod okiem takich profesorów jak F.S. Kowarski oraz L. Pękalski, z którego pomocą został skierowany na studia do Szkoły Sztuk Zdobniczych i Malarstwa, gdzie oprócz malarstwa uczył się również malarstwa ściennego pod kierunkiem prof. Szulca.

W 1934 roku artysta związał się z Akademią Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie zdobył uznanie, otrzymując w 1936 roku I nagrodę od prof. J. Czajkowskiego. W tym czasie jego prace znów zyskały szereg wyróżnień; w 1939 r. przyznano mu I nagrodę za projekt kropielnicy oraz II nagrodę za polichromię w kościele św. Teresy w Warszawie. Akademię ukończył latem 1939 roku, na krótko przed wybuchem II wojny światowej.

W 1945 roku artysta otrzymał propozycję pracy dydaktycznej od Bonawentury Lenarta w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, lecz z braku chęci do przeprowadzki do stolicy z Łowicza, postanowił ją odrzucić. Wśród anegdot, jakie krążyły w rodzinnych kręgach, często opowiadano o spotkaniu Zdzisława z Erykiem Lipińskim — wybitnym karykaturzystą, który złożył mu hołd na ulicach Warszawy, przypominając sobie o pomocy, jakiej Pągowski udzielił mu podczas egzaminów na ASP, poprawiając jego rysunek ręki.

Okres II wojny światowej

W czasie okupacji Zdzisław Pągowski pozostawał w Łowiczu, gdzie nie tylko zgłębiał sztukę malarską, ale także angażował się w konserwację obiektów sakralnych. Malował portrety na zlecenie, tworzył ekslibrisy oraz pracował u kamieniarza Prusa. W okresie wojennym został przymusowo zatrudniony przez Niemców w Bolimowie, gdzie powstały szkice ilustrujące jego obserwacje z tego czasu, w tym m.in. prace związane z wykopami przeciwczołgowymi. To wtedy tworzył wiele szkiców przedstawiających zniszczenia miasta, życie żołnierzy oraz przemoc, która towarzyszyła wojennym wydarzeniom. W 1947 roku w Łowiczu miał miejsce zaszczyt wystawy, na której zaprezentował swoje prace z tego trudnego okresu.

Lata powojenne

Po wojnie, w 1945 roku, Zdzisław Pągowski zdobył I nagrodę za projekt pomnika w Łowiczu, a następnie również I nagrodę w innych konkursach, m.in. w Skierniewicach. Burmistrz Łowicza, Eugeniusz Konopacki, zamówił u niego portret patronki miasta, Wiktorii z Sabiny, który miał znaleźć swoje miejsce w nowym ołtarzu w ratuszu. W tym samym roku, 24 listopada, artysta wziął ślub z Haliną Wojdą, córką znanego mistrza stolarstwa, Antoniego Wojdy. Żona pozostała bliską towarzyszką życia artysty oraz inspiracją dla wielu jego dzieł, w tym licznych portretów.

W 1948 roku, po zaproszeniu przez radcę miejskiego Maurycego Klimeckiego, objął stanowisko kierownika Wydziału Kultury Urzędu Powiatowego w Łowiczu, mającego pod swoją opieką także Skierniewice i Rawę Mazowiecką. W kolejnych latach stał się uczestnikiem wielu wystaw plastycznych, jakie miały miejsce w Warszawie, Radomiu, i Łodzi. W 1950 roku wstąpił do Związku Polskich Artystów Plastyków w okręgu łódzkim. Otrzymał wtedy III nagrodę Ministerstwa Obrony Narodowej za plakat oraz III nagrodę od Wydziału Kultury miasta Łodzi.

W tych latach pracował jako kierownik artystyczny spółdzielni Sztuka Łowicka, projektując i organizując wystawy sztuki ludowej. Otrzymał wiele nagród od Działu Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Sztuki, a także honorowałgo członkostwo w Komisji Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi. W 1959 roku otrzymał I Nagrodę Województwa Łódzkiego za działalność artystyczną oraz społeczną.

Lata 60. i 70. XX w.

Wczesne lata 60. XX wieku to czas, gdy Pągowski stał się prominentnym członkiem Towarzystwa Przyjaciół Muzeum w Łowiczu, gdzie współorganizował wystawy plastyczne artystów łowickich przez ponad dekadę. W 1970 roku doceniono jego działalność przyznając mu Medal 25-lecia ZPAP w okręgu łódzkim oraz Honorową Odznakę Społecznego Opiekuna Zabytków. Kolejne lata przyniosły mu Honorową Odznakę WRN w Łodzi. W tym samym roku z powodu problemów zdrowotnych przeszedł na rentę inwalidzką, ale mimo to kontynuował pracę twórczą. Niestety, wkrótce zachorował na nowotwór płuc, co doprowadziło do jego śmierci w Warszawie. Po śmierci ciało artysty zostało przetransportowane do Łowicza i z honorami pochowane na Cmentarzu Katedralnym po mszy żałobnej w Kolegiacie Łowickiej.

W 2021 roku, w 45-lecie jego śmierci, Rada Miejska w Łowiczu pośmiertnie uhonorowała Zdzisława Pągowskiego tytułem „Zasłużony dla Miasta Łowicza”, a obok Baszty Gen. Klickiego powstała instalacja w kształcie sztalugi, która upamiętnia jego osiągnięcia artystyczne.

Twórczość

Zdzisław Pągowski był artystą o wielu talentach, który nie tylko malował obrazy sztalugowe, ale również zajmował się malarstwem ściennym oraz rzeźbą. Pracował z różnorodnymi materiałami, takimi jak piaskowiec, glina i drewno. Jego twórczość obejmowała projektowanie sztandarów, w tym cechowych, harcerskich i szkolnych, a także tablic pamiątkowych, w które wykorzystywał brąz i kamień. Tworzył również pomniki oraz cmentarze wojenne w miejscowościach takich jak Łowicz, Sieradz, Bielawy i Kompina. Dodatkowo, zajmował się konserwacją zabytkowych obrazów kościelnych, jak m.in. w Kolegiacie Łowickiej oraz Kościele OO Pijarów w Łowiczu. Pągowski projektował także elementy wyposażenia świątyń, w tym dla Kościoła i Klasztoru Sióstr Bernardynek w Łowiczu.

Interesował się również sztuką ludową, co objawiało się poprzez wspieranie lokalnych twórców. W jego stylu malarskim utrzymywały się różne techniki, takie jak stosowanie kontrastów temperatury barw, syntetyzowanie form, oraz modelunek kolorystyczny i światłocieniowy. W akwareli dominowała technika rozlewająca się, a szkic i rysunek na gorąco były fundamentem dla obrazów olejnych. Jego dzieła charakteryzowały się świeżymi, słonecznymi kolorami.

W twórczości Zdzisława Pągowskiego odnajdujemy liczne przedstawienia architektury Łowicza oraz okolic, pejzaży i folkloru Ziemi Łowickiej, a także portretów jej mieszkańców. Jego obrazy sięgają także zabytków innych polskich miast, takich jak Gdańsk, Kazimierz nad Wisłą, Lublin, Łódź, Łęczyca, Płock, Sieradz, Toruń oraz Zamość. Sporadyczne motywy abstrakcyjne, jak np. obraz Montezuma, również znalazły swoje miejsce w jego twórczości. Prace Pągowskiego prezentowane były na licznych wystawach zbiorowych i indywidualnych, a część z nich zasila zbiory muzeów oraz prywatnych kolekcji zarówno w kraju, jak i za granicą.

Zbiory prac

W zbiorach muzealnych znajduje się imponująca liczba jego prac: kilkaset obrazów olejnych, ponad tysiąc akwarel, dwa tysiące rysunków oraz liczne, różnorodne małe formy plastyczne. Muzea w Łowiczu, Warszawie, Gorzowie Wielkopolskim, Płocku, Sieradzu oraz Bydgoszczy przechowują jego dzieła, a wystawa z okazji setnej rocznicy urodzin artysty odbyła się w Muzeum w Łowiczu w 2009 roku.

Wystawy

• 1936 – wystawa zbiorowa w Łowiczu,
• 1937 – Międzynarodowa Wystawa Sztuki i Techniki w Paryżu,
• 1937 – Międzynarodowa Wystawa Sztuki w Budapeszcie,
• 1947 – wystawa zbiorowa w Muzeum Narodowym w Warszawie,
• 1947 – wystawa zbiorowa w Muzeum Okręgowym w Radomiu,
• od 1950 corocznie do ok. 1960 – Salon Sztuki w Łodzi,
• 1950 – wystawa indywidualna w Muzeum w Łowiczu,
• 1961-62 – II Objazdowa Wystawa „Ziemia Łódzka w Plastyce”,
• 1962 – „Współczesna Plastyka Łowicka”,
• 1962 – seria wystaw indywidualnych w Łodzi, Sieradzu, Skierniewicach oraz Gorzowie Wielkopolskim,
• 1963 – wystawa indywidualna w Łowiczu z okazji 30-lecia pracy artystycznej,
• 1971 – wystawa indywidualna w Muzeum w Łowiczu.

Po jego śmierci prace Pągowskiego były prezentowane na wystawach, w tym:

• Lata 90. XX w. – udział w wystawach exlibrisów Tadeusza Przypkowskiego z Jędrzejowa,
• 1998 – wystawa monograficzna w Galerii Browarnej w Łowiczu,
• 2000 – kolejna wystawa monograficzna w Galerii Browarnej,
• 2009 – wystawa monograficzna z okazji setnej rocznicy urodzin artysty w Muzeum w Łowiczu.

Recenzje i artykuły w okresie twórczości

• Ziemia – R. XXVI: 1936 nr 12., „Poznaj piękno Łowicza”,
• Dziennik Łódzki – lipiec i sierpień 1959,
• Dziennik Łódzki – październik 1963,
• Głos Robotniczy/Odgłosy – listopad 1963,
• Stolica – listopad 1963, „Arkadia, Nieborów i Żelazowa Wola w malarstwie Zdzisława Pągowskiego”,
• Dziennik Łódzki – różne publikacje w latach 1963-1972,
• Dziennik Popularny – pośmiertnie w 1976.

---

Oceń: Zdzisław Pągowski

---