Daniel Olbrychski

---

Życiorys

Rodzina i edukacja

Daniel Olbrychski przyszedł na świat 27 lutego 1945 roku w Łowiczu. Jego rodzicami są Franciszek Olbrychski, znany publicysta (1905–1981), oraz Klementyna z Sołonowiczów, polonistka (1909–1995). Ciekawostką jest to, że jego ciotka, Irena Śmiałowska (1908–2019), była jedną z najstarszych Polek. Daniel miał również starszego brata, Krzysztofa (1939–2017), który wybrał karierę fizyka. Dzieciństwo spędził w kilku miejscach, w tym Czerniewie, Łodzi oraz Drohiczynie, gdzie zaczął swoją przygodę z aktorstwem, występując w kościelnych przedstawieniach. Już w młodości rozwijał swoje umiejętności muzyczne w klasie skrzypiec w szkole muzycznej, a ponadto aktywnie uprawiał boks, szermierkę, badmintona i judo, jak również biegał na 800 m w klubie Lotnik Warszawa.

W miarę upływu lat, Daniel zaangażował się w życie artystyczne – był członkiem kółka recytatorskiego Miłośników Starej Warszawy, które prowadził Józef Małgorzewski. Kiedy uczył się w liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, zadebiutował na scenie, grając Papkina w szkolnej inscenizacji Zemsty w Teatrze Buffo pod okiem reżysera Jana Cichonia. Po zakończeniu liceum w 1963 roku Daniel podjął studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, jednak z powodu intensywnego zaangażowania w projekty filmowe przerwał naukę. Dopiero w 1971 roku zakończył egzamin eksternistyczny, uzyskując tytuł aktora.

Kariera zawodowa

Zawodową karierę aktorską Olbrychski rozpoczął 13 grudnia 1961 roku, występując w Młodzieżowym Studiu Poetyckim, realizowanym przez Andrzeja Konica w Telewizji Polskiej. Zagrał wówczas tytułową rolę w Kubie, na podstawie powieści Archipelag ludzi odzyskanych autorstwa Igora Newerlego. Już na początku studiów aktorskich, reżyser Janusz Nasfeter dostrzegł jego talent i obsadził go w roli Korala w filmie Ranny w lesie, na podstawie powieści Witolda Zalewskiego.

W 1965 roku zadebiutował w pełnometrażowym filmie, wcielając się w postać Rafała Olbromskiego w Popiołach Andrzeja Wajdy. Olbrychski zagrał także podporucznika Stefana „Żbika” Olewicza w dramacie wojennym Janusza Morgensterna Potem nastąpi cisza. W drugiej połowie lat 60. zrealizował kilka wartościowych ról, w tym w komediach: w 1966 roku wcielił się w Andrzeja w Małżeństwie z rozsądku autorstwa Stanisława Barei i Tolka Szczepaniaka w Bokserze Juliana Dziedziny. Jego talent ujawnił się także w filmach z 1967 roku, gdzie odniósł sukces w filmach Skok i Jowita, oraz w 1968 roku, gdy zagrał w kilku istotnych projektach, takich jak Zaliczenie, Hrabinie Cosel i Pan Wołodyjowski w reżyserii Jerzego Hoffmana.

W 1969 roku zdobył Nagrodę im. Zbyszka Cybulskiego, zostając pierwszym laureatem, a wkrótce potem rozpoczął współpracę z Andrzejem Wajdą, asystując mu przy Polowaniu na muchy oraz grając epizodyczne i drugoplanowe role w wielu produkcjach filmowych i teatralnych. Dzięki swoim występom, Daniel zasłynął jako utalentowany aktor, który na stałe wpisał się do polskiej kultury filmowej.

W 1970 roku wystąpił w dramatach Wajdy, takich jak Brzezina oraz Krajobraz po bitwie, co doprowadziło go do kandydatury do nagrody za najlepszą rolę męską na Festiwalu Filmowym w Cannes. Jego kariera rozwijała się także za granicą, gdzie zadebiutował w międzynarodowym kinie w epizodycznej roli w Pacyfistce Miklósa Jancsó, a w kolejnych latach tworzył kultowe postacie w filmach takich jak Potop czy Ziemia obiecana.

W latach 80. aktywnie uczestniczył w działalności „Solidarności”, co kosztowało go wiele, gdyż musiał zmierzyć się z reperkusjami ze strony ówczesnych władz, które przyczyniły się do jego wyjazdu z Polski. Olbrychski odniósł sukces również na zachodnich scenach i w produkcjach filmowych, występując w sztukach takich jak Szaleńcy są na wymarciu czy Przeminęło z wiatrem. Jego życie prywatne i zawodowe obfitowało w liczne wydarzenia oraz realizacje, w tym książki autobiograficzne oraz spektakle teatralne, które miały swoje premiery zarówno w Polsce, jak i za granicą.

Daniel Olbrychski pozostaje nie tylko znaczącą postacią w polskim kinie, ale także ikoną, która łączy pokolenia i wyznacza standardy w polskiej kulturze.

Życie prywatne

Daniel Olbrychski w swoim życiu prywatnym przeszedł przez szereg ważnych wydarzeń. W marcu 1967 roku wziął ślub z aktorką Moniką Dzienisiewicz, z którą doczekał się syna, Rafała (ur. 1971). W trakcie trwania tego małżeństwa, przez trzy lata prowadził w relacji z piosenkarką Marylą Rodowicz, co stało się jednym z najbardziej znanych romansów w Polsce lat 70. Po zakończeniu tego związku, Olbrychski rozwiódł się z żoną.

13 lutego 1978 roku związał się z dziennikarką Zuzanną Łapicką, z którą ma córkę, Weronikę (ur. 1981). Poza tym, z pozamałżeńskiej relacji z aktorką Barbarą Sukową, ma syna, Wiktora (ur. 1988). W 1989 roku zakończył swoje małżeństwo z Łapicką-Olbrychską. Kolejnym ważnym krokiem w jego życiu miało być poślubienie menedżerki oraz teatrolożki Krystyny Demskiej, co miało miejsce 23 października 2003 roku.

Olbrychski przez wiele lat mieszkał we Francji, gdzie nauczył się biegle języka francuskiego, a dodatkowo potrafi komunikować się w językach rosyjskim, włoskim oraz angielskim. W 2015 roku został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego, który ubiegał się o prezydenturę w Polsce.

W latach 90. zdiagnozowano u niego nowotwór skóry, co wiązało się z koniecznością przeprowadzenia operacji. Odnotowano również, że Daniel Olbrychski trzykrotnie stracił prawo jazdy z powodu jazdy pod wpływem alkoholu. W czerwcu 2015 roku, podczas rutynowej kontroli, okazało się, że prowadził pojazd w stanie nietrzeźwości, a badanie alkomatem wykazało 0,9 promila alkoholu w jego organizmie, co skutkowało nałożeniem 3-letniego zakazu prowadzenia pojazdów oraz karą w wysokości 10 000 zł. W listopadzie 2019 roku miał również incydent, gdy w Żółwinie, poruszając się nieoświetlonym skuterem, zderzył się z samochodem.

Inwigilacja ze strony służb specjalnych PRL

Daniel Olbrychski był przedmiotem zainteresowania służb specjalnych PRL, co miało swoje źródło w działalności Wydziału III Komendy Stołecznej Milicji Obywatelskiej. Jego sprawa operacyjna nosiła kryptonim „Kmicic”, a celem działań było zgromadzenie dowodów na jego rzekome wrogie zachowania wobec systemu komunistycznego.

W ramach tej operacji zbierano informacje, które mogłyby wykazać nieprawidłowości w jego publicystycznej działalności lub stałyby się podstawą do zwerbowania go na tajnego współpracownika. Zainteresowanie służb wynikało głównie z faktu, że artysta już w 1977 roku podpisał apel Komitetu Obrony Robotników, domagając się powołania komisji sejmowej do zbadania naruszeń wobec protestujących w wydarzeniach czerwcowych, jak również łamania prawa przez organy represji, takie jak Milicja Obywatelska, Służba Bezpieczeństwa oraz władze sądowe.

Pomimo zakończenia operacji „Kmicic” 6 lutego 1978 roku na skutek rzekomego zaprzestania wrogiej działalności przez Olbrychskiego, temat jego osoby pozostawał aktualny. W 1983 roku Służba Bezpieczeństwa nadal otrzymywała raporty od tajnych współpracowników dotyczące jego działalności. Zgromadzone dokumenty z obserwacji Olbrychskiego zostały przechowane w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, skąd można je odnaleźć pod sygnaturami AIPN 00170/60, AIPN 00945/2185 oraz AIPN 01322/1022.

Filmografia

Filmografia Daniela Olbrychskiego to imponująca kolekcja jego ról w filmach fabularnych, które na trwałe wpisały się w historię polskiej kinematografii. Artysta ten, znany ze swojego wszechstronnego talentu, zadebiutował na ekranie w latach 60-tych, a jego kariera trwa do dziś.

Filmy fabularne
Rok	Tytuł	Rola	Reżyseria
1963	Ranny w lesie	Koral	Janusz Nasfeter
1965	Popioły	Rafał Olbromski	Andrzej Wajda
1965	Potem nastąpi cisza	podporucznik Olewicz	Janusz Morgenstern
1966	Bokser	Tolek	Julian Dziedzina
1966	Małżeństwo z rozsądku	Andrzej	Stanisław Bareja
1967	Skok	Franek	Kazimierz Kutz
1967	Jowita	Arens	Janusz Morgenstern
1968	Zaliczenie	student	Krzysztof Zanussi
1968	Przekładaniec	rzecznik (głos)	Andrzej Wajda
1968	Hrabina Cosel	Karol XII	Jerzy Antczak
1968	Wszystko na sprzedaż	Daniel	Andrzej Wajda
1969	Struktura kryształu	on sam	Krzysztof Zanussi
1969	Sól ziemi czarnej	porucznik	Kazimierz Kutz
1969	Polowanie na muchy	rzeźbiarz	Andrzej Wajda
1969	Pan Wołodyjowski	Azja Tuhajbejowicz	Jerzy Hoffman
1970	Oswobożdienije	dżokej	Jurij Ozierow
1970	Różaniec z granatów	Józek	Jan Rutkiewicz
1970	Góry o zmierzchu	Andrzej (głos)	Krzysztof Zanussi
1970	Życie rodzinne	Ziemowit	Krzysztof Zanussi
1970	Krajobraz po bitwie	Tadeusz	Andrzej Wajda
1970	Égi bárány	Daniel	Miklós Jancsó
1970	Brzezina	Bolesław	Andrzej Wajda
1970	Pacyfistka	Sergey Abramov	Miklós Jancsó
1971	Die Rolle	Piotr	Krzysztof Zanussi
1971	Piłat i inni	Mateusz Ewangelista	Andrzej Wajda
1972	Wesele	Pan Młody	Andrzej Wajda
1973	Roma rivuole Cesare	Klaudiusz	Miklós Jancsó
1974	Potop	Andrzej Kmicic	Jerzy Hoffman
1975	Ziemia obiecana	Karol Borowiecki	Andrzej Wajda
1976	Zdjęcia próbne	on sam	Agnieszka Holland
1976	Dagny	Stanisław Przybyszewski	Haakon Sandøy
1979	Kung-fu	Zygmunt	Janusz Kijowski
1979	Panny z Wilka	Wiktor Ruben	Andrzej Wajda
1979	Die Blechtrommel	Jan Broński	Volker Schlöndorff
1980	Wizja lokalna 1901	ksiądz Paczkowski	Filip Bajon
1980	Rycerz	Hierofant	Lech Majewski
1981	Z dalekiego kraju	dowódca partyzantów	Krzysztof Zanussi
1981	Les uns et les autres	Karl Kremer	Claude Lelouch
1981	Pad Italije	Davorin	Lordan Zafranović
1982	La Truite	Saint-Genis	Joseph Losey
1983	Miłość w Niemczech	Wiktorczyk	Andrzej Wajda
1984	La diagonale du fou	Tac-Tac	Richard Dembo
1984	Der Bulle & das Mädchen	Fritz	Peter Keglevic
1984	Bis später, ich muss mich erschießen	Semion	Vojtěch Jasný
1985	Siekierezada	Kątny	Witold Leszczyński
1985	Ga, ga	Scope	Piotr Szulkin
1985	Casablanca, Casablanca	Daniel	Francesco Nuti
1985	…jestem przeciw	Grzegorz	Andrzej Trzos-Rastawiecki
1986	Róża Luksemburg	Leon Jogiches	Margarethe von Trotta
1987	Nieznośna lekkość bytu	szpicel	Philip Kaufman
1987	Mosca addio	poeta	Mauro Bolognini
1988	Przed sklepem jubilera	ksiądz Adam	Michael Anderson
1988	Dekalog III	Janusz	Krzysztof Kieślowski
1989	La bugiarda	Adriano	Franco Giraldi
1992	Długa rozmowa z ptakiem	_	Krzysztof Zanussi
1993	Kolejność uczuć	Rafał Nawrot	Radosław Piwowarski
1993	Lepiej być piękną i bogatą	mecenas	Filip Bajon
1993	Mam na imię Iwan, a ty Abraham	Stiepan	Yolande Zauberman
1995	Transatlantis	Neuffer	Christian Wagner
1995	Dzieje mistrza Twardowskiego	Twardowski	Krzysztof Gradowski
1995	Pestka	Borys	Krystyna Janda
1996	Dzieci i ryby	Franciszek	Jacek Bromski
1996	Mężczyźni i kobiety, sposób użycia	mężczyzna	Claude Lelouch
1996	Poznań 56	profesor w pociągu	Filip Bajon
1996	Ucieczka	nadporucznik	Lívia Gyarmathy
1997	Ostatni krąg	Witold	Krzysztof Zanussi
1998	Cyrulik syberyjski	Kopnowski	Nikita Michałkow
1999	Pan Tadeusz	Gerwazy Rębajło	Andrzej Wajda
1999	Ogniem i mieczem	Tuhaj-bej	Jerzy Hoffman
2000	To ja, złodziej	kompozytor Seweryn	Jacek Bromski
2001	Przedwiośnie	Szymon Gajowiec	Filip Bajon
2001	Gulczas, a jak myślisz…	rzeźnik znad jeziora (głos)	Jerzy Gruza
2002	Zemsta	Dyndalski	Andrzej Wajda
2003	Stara baśń	Piastun	Jerzy Hoffman
2005	Persona non grata	wiceminister spraw zagranicznych	Krzysztof Zanussi
2007	Jutro idziemy do kina	właściciel kabrioletu	Michał Kwieciński
2008	Tolko nie siejczas	pan Wojtek	Walerij Pendrakowski
2008	Un homme et son chien	taksówkarz	Francis Huster
2009	Idealny facet dla mojej dziewczyny	doktor Gebauer	Tomasz Konecki
2009	Mniejsze zło	akowiec	Janusz Morgenstern
2009	Nie opuszczaj mnie	Jowisz	Ewa Stankiewicz
2009	Rewizyta	Wit	Krzysztof Zanussi
2010	Salt	Oleg Orłow	Phillip Noyce
2010	So Much for Justice	_	Miklós Jancsó
2010	Wintertochter	dziadek	Johannes Schmid
2010	Śluby panieńskie	szlachcic	Filip Bajon
2011	Z miłości	Radwański	Anna Jadowska
2011	1920 Bitwa warszawska	Józef Piłsudski	Jerzy Hoffman
2012	Bitwa pod Wiedniem	Marcin Kazimierz Kątski	Renzo Martinelli
2012	Sęp	Bożek	Eugeniusz Korin
2012	Hans Kloss. Stawka większa niż śmierć	oberführer Gunther Werner	Patryk Vega
2013	The Hardy Bucks Movie	_	Mike Cockayne
2014	Piąte: Nie odchodź!	bezdomny	Katarzyna Jungowska
2016	Framed	dziekan	Piotr Śmigasiewicz
2016	Marie Curie	Emile Amagat	Marie Noëlle
2017	DJ	dziadek	Alek Kort
2018	Kamerdyner	Leo von Trettow	Filip Bajon
2018	Van Gogi	Victor	Sergey Livnev
2019	Raz, jeszcze raz	Sasza	Paweł Czarzasty Krzysztof Zbieranek
2019	Mowa ptaków	Gustaw	Xawery Żuławski
2019	Polityka	szeregowy poseł	Patryk Vega
Seriale telewizyjne
1968	Hrabina Cosel	Karol XII (odc.2)	Jerzy Antczak
1969	Przygody pana Michała	Azja Tuhajbejowicz (odc. 6-10)	Paweł Komorowski
1975	Ziemia obiecana	Karol Borowiecki	Andrzej Wajda
1980	Z biegiem lat, z biegiem dni…	Stanisław Wyspiański (odc. 4)	Andrzej Wajda
1986	Biała wizytówka	Winston Churchill (odc. 1)	Filip Bajon
1989	The Secret of the Sahara	Hared	Alberto Negrin
1990	Napoleon	Józef Poniatowski (odc.3)	Krzysztof Zanussi
1996	Dom	on sam (odc. 16)	Jan Łomnicki
2000	Ogniem i mieczem	Tuhaj-bej	Jerzy Hoffman
2000	Na dobre i na złe	Jan Rapasiewicz (odc. 37)	Piotr Wereśniak
2000	13 posterunek 2	reżyser (odc. 31)	Maciej Ślesicki
2002	Wiedźmin	Filavander (odc. 7)	Marek Brodzki
2002	Przedwiośnie	Szymon Gajowiec (odc. 3, 6)	Filip Bajon
2002	Samo życie	Andrzej Szamajda	różni
2005	Bulionerzy	„Piotr Nowik” w reklamówce (odc. 33)	Andrzej Kostenko
2006–2007	Fala zbrodni	minister Jan Olbrych (odc. 66-89)	Filip Zylber
2006–2007	Dwie strony medalu	Toni (odc. 1-114)	różni
2006	Kryminalni	Krzysztof Brodecki, ojciec Marka (odc. 59-60)	Piotr Wereśniak
2006	Daleko od noszy	Wiedźmin (odc. 83)	Krzysztof Jaroszyński
2007	Plebania	on sam (odc. 817)	Iwona Siekierzyńska
2008	Niania	Witold Nowacki (odc. 106)	Jerzy Bogajewicz
2009–2010	Czas honoru	Jerzy „doktor” (odc. 14-29)	Michał Kwieciński
2009	Naznaczony	trener Malec (odc. 9)	Michal Bulik
2011–2012	Komisarz Alex	Gustaw Majer, kolega Marka Bromskiego (odc. 1-25)	Robert Wichrowski
2012–2014	Lekarze	Gustaw Keller	różni
2012–2017	Klan	Arkadiusz Nowik	różni
2016	Świat według Kiepskich	kapitan (odc. 492)	Patrick Yoka
2017	Daleko od noszy. Reanimacja	Wiedźmin (odc. 6)	Krzysztof Jaroszyński
2018	Pamiątka z Odessy	Mathieu Ozon	Oleg Turansky
od 2018	Na dobre i na złe	Cezary	różni
2019–2020	Pierwsza miłość	Olgierd „Wodnik” Gwiazda	różni
2022	Mój agent	on sam (odc. 6)	Julia Kolberger
od 2024	Teściowie	_	Grzegorz Kuczeriszka Krzysztof Jaroszyński

W trakcie swojej kariery Olbrychski współpracował z wieloma uznawanymi reżyserami oraz grał w różnorodnych gatunkach filmowych, co czyni go jedną z najważniejszych postaci polskiego filmu.

Polski dubbing

Daniel Olbrychski, znany polski aktor, zyskał uznanie nie tylko w filmach, ale również w dubbingu. Poniżej przedstawiamy listę jego istotnych ról głosowych:

• 1968: Przekładaniec – pełnił rolę rzecznika towarzystwa ubezpieczeniowego,
• 1970: Góry o zmierzchu – użyczył głosu Andrzejowi,
• 2000: Odwrócona góra albo film pod strasznym tytułem – wcielił się w postać Wita,
• 2001: Gulczas, a jak myślisz… – jego głos można usłyszeć jako rzeźnika znad jeziora,
• 2006: Artur i Minimki – nadał głos Maltazarowi,
• 2006: Auta – zagrał rolę Wójta Hudsona,
• 2006: Heroes 5 – użyczył głosu Markalowi,
• 2007: Assassin’s Creed – wcielił się w Al-Mualima, Mistrza Asasynów,
• 2008: Asterix na olimpiadzie – zagrał Juliusz Cezara,
• 2008: Wyprawa na Księżyc 3D – użyczył głosu Dziadkowi,
• 2009: Artur i zemsta Maltazara – powrócił jako Maltazar,
• 2010: Artur i Minimki 3. Dwa światy – ponownie wcielił się w Maltazara,
• 2010: ModNation Racers – zagrał Szefa zespołu,
• 2011: Red Orchestra 2: Bohaterowie Stalingradu – nadał głos Wasilijowi Iwanowiczowi Czujkowowi.

Wydane książki

Oto lista różnych wydanych książek autorstwa Daniela Olbrychskiego, które ukazały się na rynku w latach 1990–1997:

• 1990 – Wspominki o Włodzimierzu Wysockim, „Zebra”, ISBN 83-85076-07-7,
• 1992 – Anioły wokół głowy (współautorzy: Przemysław Ćwikliński, Jacek Ziarno), „BGW”, ISBN 83-7066-387-7,
• 1997 – Parę lat z głowy, „BGW”, ISBN 83-7066-689-2.

Odznaczenia i wyróżnienia

Ordery i odznaczenia

Daniel Olbrychski, uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich aktorów, został uhonorowany licznymi odznaczeniami za swoje osiągnięcia w dziedzinie sztuki i kultury. Wśród jego wyróżnień znajduje się:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi w pracy artystycznej” (1998),
• Złoty Krzyż Zasługi (1974),
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006),
• Odznaka Honorowa „Zasłużony dla Mazowsza” (2024),
• Kawaler Legii Honorowej (1986, Francja),
• Komandor Orderu Sztuki i Literatury (1991, Francja),
• Krzyż Zasługi I Klasy Orderu Zasługi RFN (2003, Niemcy),
• Medal Puszkina (2007, Rosja).

Nagrody

Nie tylko odznaczenia, ale również liczne nagrody podkreślają wybitność artystyczną Olbrychskiego. Oto niektóre z nich:

• Nagroda na 1. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku za najlepszą pierwszoplanową rolę męską w filmie „Potop” (1974),
• Nagroda im. Konstantego Stanisławskiego (29 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie, czerwiec 2007),
• Nagroda dla Aktora za Szczególny Wkład w Sztukę Filmową (festiwal Plus Camerimage, listopad 2012),
• Doktorat honoris causa Uniwersytetu Opolskiego (11 marca 2013),
• Honorowy Obywatel miasta stołecznego Warszawy (2017),
• Honorowy obywatel Opola (2015),
• Kamień Optymizmu oraz tytuł Aktora NieZwykłego na Festiwalu Filmów-Spotkań NieZwykłych w Sandomierzu (2017).

---

Oceń: Daniel Olbrychski

---