Jan Piwowarczyk (harcerz)

---

Rodzina

Jan Piwowarczyk, urodzony 9 sierpnia 1898 roku w Kielcach, był synem starszego posterunkowego Policji Państwowej, również o tym samym imieniu, oraz Matyldy z Kuźmińskich. Jego kariera w policji rozpoczęła się w 1922 roku.

W 1934 roku, w skutek objęcia przez niego posterunku w Nieborowie, cała rodzina postanowiła się przeprowadzić do Bełchowa. Z początkiem września 1939 roku, ze względu na mobilizację, która objęła także st. posterunkowego Piwowarczyka, powrócili do Łomży. Niestety, jego ojciec wkrótce stał się ofiarą agresji ZSRR na Polskę, która miała miejsce 17 września tego samego roku.

W trakcie wojny, Jan Piwowarczyk senior został wzięty do niewoli przez Sowietów. Przez jakiś czas przebywał w obozie dla jeńców w Putywlu, a następnie w obozie na wyspie Stołobnyj, położonej na jeziorze Seliger. W 1940 roku zginął z rąk komunistycznych oprawców w Kalininie, dzisiaj znanym jako Twer, a jego ciało zostało pochowane w Miednoje.

Za swoją działalność i poświęcenie, Jan Piwowarczyk senior został odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi.

Życiorys

Jan Piwowarczyk rozpoczął swoją edukację już w 1937 roku, uczęszczając do szkoły powszechnej w Bełchowie, a następnie kontynuując naukę w szkole powszechnej nr 3 w Łowiczu. W 1944 roku, w okresie II wojny światowej, zainicjował swoje kształcenie na tajnych kompletach, co wiązało się z wieloma wyzwaniami. W tym samym czasie wstąpił do łowickiej drużyny harcerskiej Zawiszaków, która była najniższą formacją metodyczną w ramach Szarych Szeregów. Harcerstwo było dla niego nie tylko formą spędzania wolnego czasu, ale i ważnym elementem jego młodzieńczej identyfikacji.

Rok 1945 przyniósł mu status ucznia II klasy w Państwowym Koedukacyjnym Gimnazjum Handlowym w Łowiczu. W tym okresie, Jan stał się członkiem drużyny harcerskiej imienia Tadeusza Kościuszki. Wziął także udział w zlocie młodzieżowym „Trzymamy straż nad Odrą”, który odbył się w Szczecinie w dniach 12–13 kwietnia 1946 roku. W niewiele później, związał się z szkolnym Hufcem Przysposobienia Wojskowego, gdzie pełnił funkcję junaka. Dalsze przygody harcerskie przyniosły mu wycieczkę w Tatry, która miała miejsce 12 czerwca 1947 r.

Niestety, 1947 rok był dla Jana czasem osobistych tragedii, ponieważ zmarła jego matka, Matylda Piwowarczyk. Wtedy to piętnastoletni Jan zamieszkał w Rembertowie u swojej ciotki Klementyny Ciszewskiej, ale postanowił kontynuować swoje kształcenie w Łowiczu. Mieszkał w internacie Liceum Pedagogicznego przy ul. Stanisławskiego 31, gdzie dalej rozwijał swoje umiejętności. Po zakończeniu gimnazjum, w tym samym roku przeszedł do Liceum Handlowego znajdującego się przy ul. Podrzecznej w Łowiczu.

W okresie od 4 listopada 1947 roku do 5 kwietnia 1948 roku uczestniczył w korespondencyjnym kursie spółdzielczym, co było dla niego kolejną okazją do rozwoju edukacyjnego. W grudniu 1947 roku zakończył wstępny kurs ratownictwa higieny i profilaktyki zorganizowany przez łowicki oddział PCK. To również czas, kiedy prawdopodobnie zaczął uczyć się języka esperanto, co świadczy o jego zainteresowaniach i dążeniach w sferze edukacyjnej.

Śmierć

Jan Piwowarczyk, młody harcerz, został aresztowany 10 listopada 1948 roku w godzinach nocnych, w swoim miejscu zamieszkania – internacie Liceum Pedagogicznego przy ulicy Stanisławskiego 31 w Łowiczu. Aresztowanie miało miejsce w towarzystwie jego kolegów, przez funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP).

W trakcie przesłuchania, wszyscy aresztowani zostali oskarżeni o kradzież czystych blankietów legitymacji Związku Młodzieży Polskiej (ZTM). Śledztwo, w którym brał udział Jan, trwało łącznie 6 dni. Niestety, podczas przesłuchań był poddawany brutalnemu traktowaniu przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Istnieją przypuszczenia, że osobą prowadzącą jego przesłuchania był Józef Salamon.

Jan Piwowarczyk zmarł tragicznie w nocy z 15 na 16 listopada, w siedzibie PUBP przy ulicy Długiej 26 w Łowiczu. Oficjalne źródła podawały, że przyczyną jego śmierci miało być samobójstwo, do którego miało dojść poprzez powieszenie się za rękaw swetra na kaloryferze. Tę wersję potwierdzili lekarze – dr Jan Kaczorowski i Ignacy Rybicki.

Jeszcze tej samej nocy, Jan został potajemnie pochowany przy murze Cmentarza Emaus. Po jego śmierci, w listopadzie 1948 roku, na skutek postępowania dyscyplinarnego, ukarany został szef PUBP w Łowiczu, Stefan Czerwiński, oraz referent Henryk Zamojski, którzy otrzymali 5 i 7 dni aresztu.

W lipcu 1956 roku, ciotka Jana, Klementyna Ciszewska, zdecydowała się złożyć wniosek do Generalnej Prokuratury PRL o przeprowadzenie dochodzenia związane z okolicznościami jego śmierci, w szczególności przeciwko Józefowi Salamonowi. W grudniu tego samego roku dokonano ekshumacji ciała Jana, jednak nie udało się przeprowadzić sekcji zwłok. Ostatecznie ciało Jana po ekshumacji złożono w grobie jego matki, Matyldy, na cmentarzu w Rembertowie.

Dnia 16 kwietnia 1957 roku, Prokuratura Wojewódzka w Łodzi umorzyła śledztwo, wskazując, że nie ma podstaw do skierowania sprawy do sądu z powodu przedawnienia przedmiotowej sprawy. Akta zostały przekazane Komendzie Wojewódzkiej MO w Łodzi oraz Sądowi Wojewódzkiemu.

Ostatecznie, 23 marca 1992 roku, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi wznowiła śledztwo w sprawie morderstwa Piwowarczyka. Jednak 1 marca 1996 roku, Prokuratura Wojewódzka w Łodzi podjęła decyzję o umorzeniu postępowania.

Film Historia Janka Piwowarczyka

Film dokumentalny pt. „Historia Janka Piwowarczyka” został stworzony na podstawie złożonego życia oraz tragicznej śmierci Jana Piwowarczyka. Reżyserem i scenarzystą tego dzieła jest Tomasz Świątkowski, który realizował projekt w ramach inicjatywy edukacyjnej. Całość przedsięwzięcia wsparły takie instytucje jak Narodowe Centrum Kultury w Warszawie, Urząd Miejski w Łowiczu, Starostwo Powiatowe w Łowiczu, Centrum Kultury, Turystyki i Promocji Ziemi Łowickiej, a także Łowicki Ośrodek Kultury, który pełnił rolę producenta filmu.

Produkcja filmu trwała blisko dwa lata, a jego premiera miała miejsce 16 listopada 2010 roku, w kinie Fenix oraz Łowickim Ośrodku Kultury. Dzieło to składa się z wywiadów z ostatnimi żyjącymi świadkami biografii Jana Piwowarczyka, a także z materiałów pochodzących z prywatnego archiwum jego rodziny. Niezbędne dokumenty zdobyto również w Archiwum Państwowym w Łowiczu oraz w Oddziale Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi.

Film jest efektem szczegółowego śledztwa prowadzonego przez Tomasza Świątkowskiego oraz Marka Wojtylaka, którzy poświęcili wiele czasu na zgłębianie historii tej postaci.

Wśród osób zaangażowanych w produkcję filmu znaleźli się:

• Reżyser – Tomasz Świątkowski,
• Scenariusz – Tomasz Świątkowski,
• Narracja i konsultacja historyczna – Marek Wojtylak,
• Zdjęcia – Marcin Kukielski,
• Montaż – Paweł Makowski.

W filmie, w scenach retrospektywnych, występują członkowie łowickiego koła teatralnego „Kołowrót”, w tym:

• Kamil Bielecki,
• Ireneusz Czop,
• Piotr Madej,
• Mariusz Pełka,
• Piotr Podleśny,
• Wojciech Podleśny,
• Jakub Skoneczny,
• Michał Wójt.

---

Oceń: Jan Piwowarczyk (harcerz)

---